«Հայկազունք» հանդես, մարտ, 1991թ.
– Դուք առաջին անգամ եք հանդիպում մեր հանդեսին և թույլ տվեք շնորհավորել Ձեզ փոխքաղաքապետ ընտրվելու առթիվ: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն պնդմանը, թե երեխաների առողջության և մարմնակրթության հետ կապված բոլոր ծախսերը պետք է հոգան պետական մարմինները:
– Ես արդեն ասել եմ, որ առողջության հարցին չպետք է նեղ մոտենալ: Կա առողջ կենցաղային հարց: Պետք է ավելի լայն նայենք: Մենք հաճախ ֆետիշացնում, չափազանցնում ենք մարմնակրթության և սպորտի դերը, մոռանալով, որ դրանք մի համակարգի մասնիկներ են: Դա չի նշանակում, որ մենք խոսում ենք պատասխանատվությունից: Ուղղակի ես կուզերի, որ դրանց տրվեր ավելի համեստ տեղ:
– Քաղաքային խորհուրդը ի՞նչ կոնկրետ քայլերի է պատրաստվում այդ առողջ կենցաղը կազմակերպելու գործում:
– Նախ և առաջ դա մեր բոլորիս կենսամակարդակի բարձրացումն է, որը կգա տնտեսական բարեփոխումներից հետո: Քաղաքային խորհուրդը այստեղ կարող է իր նպաստը բերել, բայց դա հիմնականում հանրապետական, համամիութենական գործընթաց է:
Ինչ վերաբերում է մարզակառույցներին, ապա այսօր շատ կարևոր խնդիր ունենք եղածը պահպանելու առումով: Որովհետև հիմա մտել ենք մի փուլ, երբ միջոցները անընդհատ պակասում են: Նախորդ իշխանությունը, անկախ նրանից լավն էր, թե վատը, ստեղծել է մեծ թվով մարզակառույցներ: Ուրեմն, մենք ունենք որոշակի բազա և այս փուլում, երբ շատ դժվար է այդ ամենը և շատ հեշտ է տարիների ընթացքում ստեղծածը կորցնել, գլխավորը եղածի պահպանումն է: Եվ ես կուզեի, որ մենք ավելի համեստ լինեինք և հասկանայինք, որ նորը կառուցելու անհրաժեշտությունը չկա: Ոչ թե չենք ցանկանում, ոչ թե վատ կլիներ, այլ իրոք դրա անհրաժեշտությունը չկա, գումարած նաև, որ այսօր դրա հնարավորությունները չունենք: Շատ ավելի կենսական հարցեր կան լուծելու, ուր պետք է ուղղվի մեր շինարարական ինդուստրիայի հզորությունը: Ահա այս է հարցադրումը, որ եղածը պահպանենք, եղածն օգտագործենք: Մեր հայացքը, կտրենք նոր, հզոր, աշխարհին զարմացնող համալիրներից: Նայենք, թե ինչ կա այսօր և ծառայո՞ւմ է արդյոք նա իր նպատակին:
– Այսուհետև ինչպե՞ս պետք է կազմակերպեն իրենց աշխատանքները մանկապատանեկան հանրակրթական դպրոցների հետ երեխաների մարմնակրթության հարցրեը լուծելիս:
– Նախ ես պետք է շեշտեմ, որ մենք տարիների ընթացքում ոգևորվել ենք, փոխանակ ֆիզիկական դաստիարակության հանրակրթական խնդրի հիմնական պատասխանատու ճանաչեինք դպրոցը և դպրոցը բավարարեինք լավագույն մարմնակրթական պայմաններով (երևի դա աղքատությունից է եկել կամ բոլշեվիկյան մտածողությունից), մենք ստեղծել ենք տարբեր մարզադպրոցներ, մարմնակրթությունը խլելով հանրակրթական դպրոցից: Սա մենք պետք է խոստովանենք, և այսօր ակնհայտ է այդ սխալ մոտեցման արդյունքը: Սստացվել է, որ այդքան մարզադպրոց քաղաքային տնտեսությունը չի կարող պահել: Եվ, երկրորդ, առավել կարևոր հարցն այն է, որ հանրակրթական շատ դպրոցներ չունեն մարմնակրթության համար ամենատարրական պայմանները: Հարց է դրված ավելացնելու ֆիզկուլտուրայի ժամերը այն դեպքում, երբ եղած ժամերն անգամ չեն օգտագործվում: Դեռ չի լուծված, թե ինչպիսին պետք է լինի մարմնակրթությունը հանրակրթական դպրոցում:
– Հնարավո՞ր է հանրակրթական և մարզական դպրոցների միաձուլում և, եթե այո, ապա ի՞նչ կարգով:
– Ընդհանրապես ես դեմ եմ միասնական մտածողությանը և կողմ եմ բազմազանությանը: Իհարկե հնարավոր է: Եվ պիտի խրախուսվի: Այնտեղ, որտեղ մարզադպրոցները չունեն սեփական մարզաբազաներ և մտել են հանրակրթական դպրոցների տարածք: Մենք արդեն խթանել ենք այդ գործընթացը և խնդրել ենք, որպեսզի նախաձեռնությամբ հանդես գան: Դրանով մանկապատանեկան մարզադպրոցների հիմնական խնդիրը՝ երեխաների ընդհանուր ֆիզիկական պատրաստության բարելավումը, կդրվի ավելի նպաստավոր պայմանների մեջ:
– Պ-րն Բլեյան, Երևանի քաղաքային խորհուրդը և անձամբ Դուք ինչպե՞ս եք նայում ՀՄԱՄ-ի գործունեությանը:
– Ես ընդհանրապես հրաշալի եմ նայում ամեն մի շարժման, քամուն, զեփյուռին, որոնք գալիս են իրենց նպաստը բերելու մեր երեխաների մարմնակրթությանը, առողջ կենցաղին, բնության հետ ներդաշնակ կապին, առնականացմանը, քաղաքացիությանը: Ես գիտեմ, որ հենց իմ խնդիրն այն է, որպեսզի կարողանանք ահա այդպիսի շարժումները, ի շահ քաղաքի, լավագույն ձևով օգտագործել: Միայն ես կուզեի, որ մենք հաշվի առնենք մեր իրականությունը, և լուծումները պետք է լինեն այդ իրականությունից ծնված: Իմանանք, իհարկե, թե ինչ են անում ուրիշները, թեկուզև մեր հայրենակիցները սփյուռքում, բայց չմոռանանք, որ նրանք լրիվ այլ իրականության մեջ են: Ես նաև չէի ուզենա, որ գնար երեխաների մտածողության հերթական ռազմականացումը: Թող գնա առնականացումը, բայց ոչ ռազմականացում: Ես նկատի ունեմ զորանոցային հերթական հոգեբանությունը:
– Ձեր կարծիքով ի՞նչ դեր կարող է խաղալ սկաուտական շարժումը առողջ սերունդ դաստիարակելու գործում՝ ավելի շատ երեխաներ ընդգրկելով:
– Ես կուզեի չշտապենք, որովհետև շտապելուց շատ բան փչացնում ենք՝ կորչում է որակը: Ծավալները մեծացնում ենք ի հաշիվ խորության և բովանդակության: Լավ կլիներ, որ ստեղծեինք լավ օրինակներ, որովհետև օրինակի ուժը վարակիչ է, և օրինակը դառնում է սերմ, որը կարող է պարարտ հողում ծլարձակել: Իսկ հողը, այդ մթնոլորտը մեր ցանկությամբ չի ստեղծվում: Դրա համար որոշակի ժամանակ է պետք: Եկեք, ուրեմն, սերմի ստեղծմամբ զբաղվենք: Իսկ պարարտ հողը, իմ կարծիքով, ժամանակն ինքն է:
– Երեխաների մարմնակրթական հարցրերը լուծելիս չի՞ խանգարում արդյոք այն հանգամանքը, որ այդ խնդիրն իրագործելու կոչված տարբեր հաստատություններ պատկանում են տարբեր գերատեսչությունների:
– Դա չէր խանգարի, եթե մենք կարողանայինք մարզադպրոցի գործունեությունը անմիջապես դնել նրան սպասարկող համայնքի տրամադրությա տակ: Կա օտարում: Մարզադպրոցը գտնվելով որևէ գերատեսչությունում, օտարված է տվյալ համայնքի՝ մարդկանց, երեխաների, ծնողների խմբից:
Մարզադպրոցի տերը այսօր գերատեսչությունն է: Գոյություն ունեն գերատեսչական շահեր և գերատեսչական հոգեբանություն: Վատ չէր լինի, եթե առանձին անհատներ կարողանային ստեղծել իրենց մարզադպրոցները:
– Դուք ասացիք, որ մոտ ապագայում նոր մարզակառույցներ ստեղծելու անհրաժեշտություն չկա: Կարևորը հները ճիշտ և լրիվ օգտագործելն է: Դա վերաբերում է նաև լողավազանների՞ն:
– Երևանում կա 28 լողավազան, որոնց կեսն էլ չի գործում: Պետք է ասեմ, որ մենք վատ գիտենք, թե ինչ ունենք Երևանում: Այսօրվա դրությամբ մայրաքաղաքում կա 4 մարզադաշտ, 28 լողավազան, ֆուտբոլի 18 մարզադաշտ, 306 մարզադահլիճ, 78 հրաձգարան, 415 խաղահրապարակ, թենիսի 39 կորտ, սակայն վերոհիշյալ մարզակառույցների բացարձակ մեծամասնությունը այսօր չեն գործում վերանորոգման աշխատանքների ձգձգման պատճառով: Ամենաբնորոշ օրինակներ են «Դինամո» մարզընկերության լողավազանի և Հանրապետական մարզադաշտի շուրջ մեկ տասնամյակ ձգձգվող շինարարական աշխատանքները: Ահա այս պայմաններում, երբ մենք կարող ենք շահագործել 28 լողավազաններից միայն մեկ-երկուսը, մենք իրավունք ունե՞նք մտածելու նոր լողավազան կառուցելու մասին: Ես ասում եմ՝ ոչ: Եկեք այն ամենը, ինչ ունենք, մեր ուժերով նորոգենք, աշխատեցնենք: Տեսեք, թե ինչ հրաշալի լողավազան կա Հրազդանի կիճում՝ մարմարապատ հատակով, շենքը՝ տրամադրող, բայց տասը տարուց ավելի է, որ չի շահագործվում: Կամ՝ Հարավարևմտյան թաղամասի լողավազանը: Քանի ամիս է չի աշխատում: Եվ աշխատելուց հետո էլ լրիվ չի ծանրաբեռնվի: Մեր արածը վնասարարություն է:
Որ լողալ պետք է իմանան բոլորը, քննարկման հարց չէ: Բայց որ լողուսուցումը պետք է լինի ձրի, ես դրա հետ համաձայն չեմ: Որ պետք է լինի մատչելի գների սահմաններում, այո:
Իսկ որ այդ 28 լողավազանը արագ պետք է շահագործվի ի շահ մեր երեխաների, կասկածից վեր է: Եվ ես կաշխատեմ այդ գործում օգտակար լինել:
– Կարելի՞ է մտածել, որ քաղաքային կոմիտեի իրավասության տակ գտնվող հաստատությունները կունենան ավելի շատ ինքնուրույնություն:
– Բոլոր մարզադպրոցների, մանկական հաստատությունների տնօրենները պետք է ունենան անհրաժեշտ ֆինանսական, տնտեսական, կազմակերպական ինքնուրույնություն, որպես այդ կառույցի գլխավոր օղակ: Իրենք պետք է պատասխանատու լինեն հասարակության և պետության առաջ իրենց կատարածի և չկատարածի համար: Նրանցից վերև պետք է լինեն այդ մարզադպրոցներին սպասարկող օղակները, որոնք պիտի գան ոչ թե վերահսկելու, այլ կոորդինացնելու, համաձայնեցնելու և, որ ամենակարևորն է, իրենց ծառայությունները բերելու: Ես նկատի ունեմ շենքերը պահպանելը, շահագործելը, նյութատեխնիկական ապահովությամբ զբաղվելը: Մոտեցումն այդպիսին պետք է լինի: Իսկ բովանդակային մասը պետք է գնա ստորին օղակներում՝ մարզիչների, տնօրենների, մյուսների միջոցով: Եվ մենք պետք է կարողանանք մրցակցություն ստեղծել, խթանել: Ընդունակ, կենսունակ, առողջ մանկապատանեկան մարզադպրոցը, ուր երեխաները հաճախում են, կունենա շատ ավելի լավ պայմաններ ի հաշիվ այն մարզադպրոցների, որոնք չեն ծառայում իրենց նպատակին: Այսինքն, պետք է լինի բնական մահ:
– Այդպիսի պայմաններում մեծ սպորտը ետընթաց չի՞ ապրի:
– Ինչ-որ ժամանակ կապրի: Ինչպես ոչ միայն պրոֆեսիոնալ սպորտը, այլև պրոֆեսիոնալ մշակույթը: Եթե նախկինում դրանք պետական հոգածության ներքո էին, ապա այսօր պետությունը չի կարող շատ միջոցներ տրամադրել: Հասկանալի է, որ ես հիմա մտնում եմ հարցերի ոլորտ, որոնց միայն ինձ չեն վերաբերում, և ես ուղղակի կարծիք եմ հայտնում: Այստեղ անհրաժեշտ է վերանայել քաղաքականությունը: Պետք է նայվի, թե ինչ ունենք, որ կորցնել չի կարելի: Այսինքն՝ մշակութային, հոգևոր, մարմնակրթական արժեք է, որը կորցնելու իրավունք չունենք և մեր ունեցած սուղ միջոցներից առանձնացնենք այն, ինչ անհրաժեշտ է այդ արժեքավորը պահպանելու: Իսկ այն, որ արդեն վաղուց մեռած է որպես բովանդակություն, մենք պետք է հաշտվենք դրա կորստի հետ:
Վերջին հարցը, որ շրջանցվեց: Ինձ ավելի շատ մտահոգում է երեխայի օտարումը բնությունից: Տարիներ շարունակ գործել են տարբեր ճամբարներ և քիչ թե շատ լավ մի գեղեցիկ գործ են կատարել՝ երեխային ամռանը կտրել են քաղաքից, գոնե օդափոխելու, բնության հետ շփվելու առումով: Նրանք այսօր բավականին վատ պայմաններում են: Ահա խնդիր, որ քաղաքային խորհուրդը իր ունեցած հնարավորությունների սահմաններում կարողանար այնպես անել, որ այստեղ մենք աճ ունենային: Բնության մեջ երեխայի անցկացրած օրերի թիվը տարեցտարի ավելանար, թեկուզ ամենապարզ բնական հարմարություններով: Թող բնությունից օտարում չլինի: Որովհետեև այդ օտարումը իր հետ այնպիսի կորուստներ է բերում, որոնց ոչ մի բանով չես փոխարինի: Շահագրգռված եմ, որ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթօջախի օրինակով շատ դպրոցներ և կազմակերպություններ կատարեն այդ գործը: Ստեղծեն շուրջտարյա ճամբարներ, որ կարողանան գոնե մի քանի օրով իրենց ուսուցիչների, ծնողների հետ քաղաքից դուրս գալ: Կարողանան ձի քշել, նետաձգությամբ և ալպինիզմով զբաղվել: Բաներ, որոնք քաղաքում անելը կլիներ շատ դժվար, խիստ արհեստական և երևի թե անիմաստ:
— Շնորհակալություն:
— Համեցեք:
Հարցազրույցը վարեց Բագրատ Մանուկյանը