Caliber.Az-ի հարցազրույցը հայ քաղաքական և հանրային գործիչ Աշոտ Բլեյանի հետ.
Հոկտեմբերի 22, 2021
— Աշոտ Շամխալի, 44-օրյա պատերազմից հետո կարելի՞ է շրջել Հայաստանի և Ադրբեջանի 33-ամյա հակամարտության էջը:
— Իհարկե, ո՛չ: Ո՛չ հակամարտությունը, ո՛չ պատերազմն ամենևին էլ մեր հետևում չեն։ Միգուցե, ադրբեջանցիներին թվում է, որ ամեն ինչ արդեն հետևում է, բայց ես այդպես չեմ կարծում: Ավելին՝ հայ հասարակությունն այդպես չի կարծում: Լավ գիտեք, որ հիմա Հայաստանում այնպիսի իրավիճակ է, երբ կարելի բացեիբաց խոսել ցավալիի մասին: Բայց կարևոր է, որ խոսակցությունը չլինի ներքին, ներհայկական, այլ ընթանա երկու ժողովուրդների միջև: Դուք այնտեղ ինչ-որ բան եք ասում իրար մեջ, մենք էլ՝ իրար մեջ: Կան երկու երկրների ղեկավարները, որոնք երբեմն խոսում են իրար հետ: Բայց երկու ժողովուրդների միջև երկխոսություն չկա: Այդ երկխոսությունն անհրաժեշտ է երկու հարևան ժողովուրդների համար, որպեսզի վերջ տրվի հակամարտության այս մռայլ և ամոթալի 33-ամյա պատմությանը: Նույնիսկ, եթե ադրբեջանցիներն ու հայերը ստիպված են հարևանությամբ ապրել, պետք է այնպես անել, որ մենք կյանք տանք, այլ ոչ թե խլենք այն: Բայց առայժմ չկա նման երկխոսություն:
— Բայց Բաքուն առաջարկվում է կնքել խաղաղության պայմանագիր, մոռանալ հակամարտության մասին և միասին ապագա կառուցել: Ինչու՞ Երևանը չի համաձայնվում:
Ընդհակառակը, Երևանում խոսում են խաղաղություն հաստատելու պատրաստակամության մասին: Բայց կային մարդասիրական հարցեր, որոնք մենք պետք է շատ արագ լուծեինք: Եվ ես ամաչում եմ, որ դրանք դեռ լուծված չեն: Իսկ դա շատ կարևոր է երկու ժողովուրդների միջև երկխոսության հաստատման համար: Ես նկատի ունեմ իմ հայրենակիցներին, որոնք պահում են Ադրբեջանում: Ես հասկանում եմ, որ դուք հիմա կսկսեք առարկել՝ ասելով, որ իրենց նկատմամբ քրեական գործեր են հարուցվել։ Դուք կարող եք ամեն ինչ ասել: Բայց ես կարծում եմ, որ մենք՝ հայկական և ադրբեջանական կողմերը, երկու երկրների իրավապաշտպանները, կարող ենք լուծել այդ հարցերն առանց երրորդ կողմերի օգնության։ Ոչ, իհարկե, թող լինեն այդ միջազգային կազմակերպությունները, թող օգնեն: Բայց մի՞թե մենք ինքներս ի վիճակի չենք դրանք լուծել։ Մենք չե՞նք կարող դրանք լուծել որպես հարևաններ, ովքեր ցանկանում են սկսել իրենց հարաբերությունները զրոյից՝ առանց կողմնակի օգնության, առանց Ռուսաստանի: Որտե՞ղ են այս հարցերով զբաղվող մարդասիրական խմբերը: Նրանք այստեղ չեն։ Միայն հումանիտար հարցերը լուծելուց հետո կարելի է անցնել այլ հարցերի լուծմանը։ Չէ՞ որ խոսքը երկու հարեւան ժողովուրդների մասին է, որոնք ապրել են միասին և, իհարկե, պետք է միասին ապրեն։
— Ես ձեզ հասկացա: Բայց դուք էլ պետք է հասկանաք, որ Բաքուն Երևանից սպասում է ականապատված դաշտերի քարտեզները, որպեսզի որքան հնարավոր է շուտ սկսվի Ղարաբաղի վերկականգնման գործընթացը:
— Իսկ ով ասաց, որ չկա այդ հարցը: Ես էլ հենց այդ եմ ասում, որ փոխադարձ փոխանակումներ են պետք: Ուստի անհրաժեշտ է իրավապաշտպանների խմբեր ստեղծել երկու երկրներից, որոնք կզբաղվեն մարդասիրական խնդիրներով։ Պետք է գոնե սկսել հանդիպել: Եվ ոչ թե ինչ-որ երրորդ երկրում, այլ Երեւանում ու Բաքվում։ Դուք խոսում եք խաղաղության պայմանագրի մասին, բայց նախ պետք է դեպի վստահություն տանող ինչ-որ ճանապարհ անցնել: Պետք չէ միմյանց խաբել, պետք չէ խոսել ուժի դիրքերից։ Երեկ մենք հաղթեցինք, այսօր՝ դուք, իսկ վաղը՝ նորից մենք: Կարծում եմ, որ մենք պետք է ի վիճակի լինենք շրջել այս էջը: Այո, ցավալի էր, որ 33-ամյա հակամարտությունը ցույց տվեց ոչ մեր լավագույն կողմերը։ Դրանք ստեղծական տարիներ չէին:
— Այսօր հայ հասարակությունը ավելի շատ հակված է խաղաղությա՞ն, թե՞ փոխվրեժի:
— Հայ հասարակությունը միշտ էլ խաղաղ կարգավորում է ցանկացել: Ես միշտ ասում եմ, որ հեշտ է պատերազմ սկսելը. դրա համար հատուկ խելք պետք չէ: Դժվար է ստեղծական աշխատանքը, երկու ժողովուրդների միջև նոր հարաբերությունները: Հիմա մենք ընդհուպ մոտեցել ենք դրան:
— Ղարաբաղի օկուպացիայի տարիներին ինչու՞ են հայերը ավերել Աղդամը, Ֆիզուլին, Ջեբրաիլը և Ադրբեջանի այլ քաղաքներ ու գյուղեր:
— Դժվար հարց է: Ես ասում եմ, որ գոյություն ունի ստեղծական ապրելակարգ և կա նաև ավերման ապրելակարգ: Մյուս կողմից, իսկ դուք՝ ադրբեջանցիներդ, որքան ավերեցիք 44-օրյա պատերազմի ընթացքում: Այդ ժամանակ ավերման ապրելակարգն էր: Եվ եթե մենք հիմա խոսում ենք խաղաղ պայմանագրի և նոր հարաբերությունների մասին, ապա դա ստեղծական ակրելակարգն է:
— Ի՞նչ եք կարծում, երբ ադրբեջանցիները կկարողանան ազատ գալ Երևան, իսկ հայերը՝ Բաքու:
— Ես կարծում եմ, որ որքան շուտ, այնքան լավ: Բայց դրա համար պետք է լուծել բոլոր մարդասիրական հարցերը:
caliber.az
Բահրամ Բատիև
Թարգմանությունը՝ Յուրա Գանջալյանի