Բլեյանի դպրոց կամ Բլեյանի անվան դպրոց կամ անգամ Բլեյանի անվան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր կամ ու կամ, անգամ ու անգամ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր ասելով՝ հաճախ նույն՝ Երևանի թիվ 183 դպրոցը նկատի ունեն, «Առնո Բաբաջանյանի 25» հասցեի այն շենքը, որում 1984թ. իր գործունեությունն սկսեց Երևանի Շահումյանի շրջանի թ. 183 միջնակարգ դպրոցը։
Արագ ու անորակ կառուցված այս դպրոցը արագ էլ բնակեցվում էր: Դպրոցը «երկլեզվանի» էր, սովորողների մի մասը՝ հայերեն, մյուս մասը ռուսերեն ուսուցմամբ 1-10-րդ դասարաններում էր սովորում։ Սովորողների թիվը 1-2-3 տարում մոտեցավ ու անցավ 2000-ի սահմանը, իսկ շենքը նախատեսված էր 1568 սովորողի համար։ Եվ որպեսզի կարողանայինք ինչ-որ կերպ տեղավորել երեխաներին, ստիպված էինք կտրատել ընդարձակ միջանցքները, դասասենյակների վերափոխել ուսումնա-օժանդակ տարածքները։ Այս գործը արդեն ընթացքի մեջ էր, երբ ես 1985թ. օգոստոսի վերջին նշանակվեցի այս անդիրեկտոր թ. 183 դպրոցի տնօրեն… Տարիքով 30-ի մոտ երեք Աշոտներին միավորում էին գաղափարները, մտքերը, նորարարությունները, որոնք իրարից տարբեր, բայց մանկավարժական էին…
Դպրոցն այն ժամանակ ամենաերիտասարդն էր ուսուցչական կազմով, անընդհատ համալրվում էր նոր ռումբ-երիտասարդ կադրերով։ 1-2 տարում նա մեր ու Շահումյանի ժողկրթբաժնի, քաղժողկրթբաժնի շարունակական հակամարտության պատճառով դարձավ, մայրս կասեր, քաղաքի ասելիքը… Իսկ երեխաների հոսքը սրանից մեծանում էր, ու շենքային տարածքները ավելի ու ավելի չէին հերիքում։ Մանուչարյան Աշոտը՝ թ. 183 դպրոցի փոխտնօրեն, դաստիարակչական աշխատանքների կազմակերպիչը, առաջինը նախաձեռնեց սովորողների և ուսուցիչների ջանքերով շենքի հողա-քարալից նկուղները ուսումնականի վերածելու գործը… Ամեն նոր ընդունվող երիտասարդ տղամարդ ուսուցիչ տեսնում էր, թե ինչպես համերաշխ պատանիների և տղամարդ ուսուցիչների խմբերը, զինված պատգարակներով, լինգերով, քլունգներով օրնիբուն մետր առ մետր նվաճում են նկուղը… Այսօրվա մեր ուսուցիչների նման չէին աշխատում, ներեցեք, ձեռի հետ, հաճախ` ցուցադրելու համար… Տիգրան Աղաբեկյանը, Ալեքսանդր Մարտիրոսյանը (մեր սիրելի Գոգը) բանվորական արտահագուստով, ուսումնական պարապմունքներից հետո, շաբաթ կիրակի օրերին ու արձակուրդներին, սովորողների հետ հավասար… Իմ՝ շինարարական ջոկատների հայտնի կազմակերպչի մուտքը նոր թափ ու կազմակերպում հաղորդեց այս աշխատանքին։
Հիմա դժվար է հավատալ, որ Մայր դպրոցում գործող խեցեգործության, փայտամշակման արհեստանոցների, նախկին ու ներկա հրաձգարանի, «հացի փուռ» կոչված տարածքի, մետաղագործության արհեստանոցի, պահեստների` ընդհանուր հաշվով մոտ 2500 քառակուսի մետր տարածքը նախկինում համարյա ծայրից ծայր լցված էր շինարարական լիցքով՝ հողով-քարով… Ու այդ ամենը քանդել, բարձել, տեղափոխել են թիվ 183 դպրոցի սովորողներն ու ուսուցիչները 1984-89թթ ընթացքում։ Ես այսօր էլ զարմացած եմ հաստատակամության-նվիրվածության, աշխատասիրության այդ նախագծով։ Սրան էլ գումարեք թ. 183 անորակ շենքի, քանդվող բետոնե հատակների վերափոխման աշխատանքերին սովորողների և ուսուցիչների մասնակցությունը: Մեծ աղմուկով-թափով սկսեցին գործել սովորողների առաջին ակումբը, բրուտանոցը, «Մանչուկ» անվանումով ուսումնա-արտադրական արհեստանոց-արվեստանոցները, որոնք դարձան մեր գեղարվեստի և արհեստագործական դպրոցների նախատիպերը… Չգիտեմ՝ կարդացվում է իմ այս պատումը՝ էքսկուրսը դեպի 25-30 տարվա հեռուներ, բայց ես արթնացա իմ օրվա գրի այս շարադրանքով…
Սրան զուգահեռ, երեխայախեղդ չլինելու, մանկավարժական մեր հայացքներից բխող դպրոց-համալիրը կազմակերպելու համար ես սկսեցի տենդագին որոնել մեր մոտակա շրջապատի այլ՝ չօգտագործվող-վատ օգտագործվող տարածքները, շինությունները։ 10-ամյա դպրոցում ինքնուրույն երկամյա վարժարան-ավագ դպրոց՝ 8-րդ դասարանն ավարտած ուսումնատենչ սովորողների համար… «Անկախ մայլում»՝ այն ժամանակ ատոմակայանի աշխատողների համար կառուցված էներգետիկների նորակառույց թաղամասում Երևանի այն ժամանակվա ամենախոշոր Գունավոր տպարան-կոմբինատը (հիմա այն մեծ լքյալ տարածք է հիշեցնում), իր աշխատողների համար մանկապարտեզի շենք էր կառուցել։ Ինչո՞ւ էր կառուցել՝ կոմբինատի ղեկավարությունը վատ գիտեր, բայց մենք նկատեցինք այն, համոզեցինք և՛ կոմբինատի ղեկավարությանը, և՛ Շահումյանի շրջխորհրդին, և՛ Երևանի քաղաքային խորհրդի ղեկավարությանը՝ այն մեզ հանձնել մեր վարժարանը այնտեղ տեղափոխելու, թիվ 183 դպրոցի շենքը բեռնաթափելու համար… Պետք էր տեսնել, թե ինչ ժրաջանությամբ-արագ 1-2 ամսում 12 խմբանի մանկապարտեզի տիպային շենքը վերածվեց քաղաքի անդրանիկ վարժարանի (գիմնազիայի)… Հետո այն դարձավ «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի կազմում «Լուսավորական» կոչվող դպրոցը, հիմա մեր Հիմնական դպրոցն է, որը որպես կրթական միջավայր` հեռավոր առնչություն ունի 1986թ. մեզ հանձնված այն շենքի հետ…
Ես շատ էի ուզում մեր մանկապարտեզը՝ մեր պարտեզն ունենալ։ Մեր սերտ աշխատանքը ՀՍՍՀ լուսավորության այն ժամանակվա մանկավարժական գիտությունների գիտահետազոտական ինստիտուտի, նախարար Սեմյոն Հախումյանի հետ ունեցավ իր արդյունքը, որը շատ բանով որոշեց կրթահամալիրի ապագան. դպրոցին հանձնվեց Շահումյանի շրջանի թ. 119՝ Բ-4 թաղամասի տիպային մսուր-մանկապարտեզը։ Մեր թ. 183 դպրոցը իրավաբանական անուն ունեցավ՝ ՀԽՍՀ լուսավորության նախարարության մանկավարժական գիտությունների գիտահետազոտական ինստիտուտի փորձարարական ուսումնա-դաստիարակչական հիմնարկ. մենք դարձանք փորձարարական (հեղինակային), կտրվեցինք շրջանային-քաղաքային ենթակայությունից, «անաստված» Աշոտները իրենց մանկավարժությամբ հայտնվեցին երկնքում… Ճախրի՜ր…
1988թ. Արցախյան շարժումը փոխեց-բեկեց շատերի կյանքը, բնականոն ու հավերժ թվացող ընթացքը. Աշոտ Մանուչարյանը, պատմության ուսուցիչ Սամսոն Ղազարյանը, դպրոցի հետ ամենասերտ առնչություն ունեցող Ալեքսան Հակոբյանը, Համբարձում Գալստյանը դարձան «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամներ, Աշոտ Դաբաղյանը, Հրայր Ուլուբաբյանը` գաղտնի անդամներ, և սկսեցին շոշափելի դերակատարում ունենալ շարժման մեջ…
1989թ. ՀԽՍՀ կառավարության որոշմամբ հիմնադրվեց-ստեղծվեց «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրը. ուսումնա-դաստիարակչական փորձարարական հիմնարկը վերածվեց «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի՝ Հայաստանի ժողկրթության նախարարության փորձարարական-հետազոտական միավորման։ Շուտով, 1991թ. Շահումյանի շրջխորհրդի նոր գործադիր կոմիտեն մեզ հանձնեց նախկին թիվ 295 մանկապարտեզի շենքը՝ որպես Գեղարվեստի դպրոց գործելու պայմանով։ Դեմոգրաֆիական կտրուկ փոփոխությունների արդյունքում ազատվեցին Շահումյանի շրջանի թ. 11, հետո նաև թ. 309 մանկապարտեզների շենքերը, որոնք, եթե չլինեին մեր մանկավարժական հայացքները, հարգանքի արժանի նպատակասլացությունն ու աշխատանքը, ինչի՞ կվերածվեին… Հռետորական հարց է։ Այսօր դժվար է հավատալ, բայց ամենասեղմ ժամկետում ու նյութական միջոցներով մենք Բ-1 թաղամասում ունեցանք մեր կրտսեր դպրոց-պարտեզը, որ այսօր հայտնի է Նոր դպրոց անունով, Քոլեջ-արհեստագործական ավագ դպրոցը…
Ընդհատեմ պատումը. չի տեղավորվում մի գրի մեջ. այս էքսկուրսը կշարունակեմ վաղը…
Իսկ իմ օրագրի հերոսին՝ Դավթին, մոռանալ, կորցնել տասնյակ ու տասնյակ ուշադիր ընթերցող, չեմ կարող, չեմ անի…
— Ես ո՛չ Սասունցի Դավիթն եմ, ո՛չ Բլեյան Դավիթը։ Չեմ ուզում Սեբաստացի Դավիթը լինեմ։ Ես Դավիթն եմ,- հաճախ է կրկնում-եսայնացվում մեր հերոսը՝ ամենամեծ ուրախություն պարգևելով մեր օրապատումի մյուս հերոսին՝ իմ հարյուր տարվա ընկերոջն ու հավատարիմ սանիկին՝ Գևորգ հոպար Հակոբյանին։ Արագածը իր նոր սաների հետ նվաճած մանկավարժին սրանից լավ նվե՞ր։ Չիք։
Դավիթը… Վերջին մեկ-երկու շաբաթում հաճախ եղավ Օհանավան գյուղում՝ Նազենի Հովհաննիսյան կրտսեր ու ավագի հետ նրանց հողամասում, Գարիկ պապիկի հետ քաղեց հասուն, որպես ծոց գրավիչ ու քաղցր պտուղները… Շարունակ պապիկը խրախուսել է՝ հասել է սալորը, կե՛ր, պտուղը, քաղի ու կեր…
— Պտուղը հասել է, քաղեմ, ուտեմ,- ասում է՝ ձեռքը տանելով մոր ծիծիկանոցը…
Օրերս Դավիթը նորացրեց իր ավտոպարկը` շնորհիվ քույրիկ Էդիտայի և միսս Սրբուհու: