Ես սովորաբար անդրադառնում եմ տեսանյութում հնչող իմ խոսքին։ Իսկ դա հեշտ է անելը, երբ խոսքն առանձնացվում է։ Քնարիկ Ներսիսյանի այս օգնությունը՝ թատրոնի սիրելի բլոգից, Մեդիակենտրոնում Սերոբ Խաչատրյանի հետ ապրիլի 27-ի ուղիղ եթերի տեսազերծումը տեղին է։ Շնորհակալ եմ։ Հուզիչ է Քնարիկի գնահատականը ՖԲ էջում, որ իր թույլտվությամբ մեջբերում եմ. «Այս օրերին հասարակության, ինչպես նաև լիազոր մարմինների գործողություններին, վարքին ուղղված լավագույն մեսիջները»։ Շնորհակալ եմ նաև Հասմիկ Ղազարյանին, որ իրեն պատիվ բերող բծախնդրությամբ հնարավոր դարձրեց այս խոսքի անմիջապես հայտնվելը իմ բլոգում, որից ընթերցողը կարող է օգտվել ազատորեն։ 

Դերենիկ Մալխասյան — Քաղաքացիական անհնազանդությունը շատ դեպքերում ընկալվում է որպես հասարակության շատ անդամների համար վտանգավոր գործողությունների շարք, որ կարող է ներհասարակական բախումներ հրահրել, ինչ-որ դրսևորումներ ունենալ, որ օրենքի շրջանակներից դուրս լինեն, բայց մենք տեսանք, որ փաստացի ապրիլի 13-ից սկսված քաղաքացիական անհնզանդության ակցիաներն ու բողոքի գործողությունները ամբողջ հանրապետությունում անցկացվեցին բացարձակ խաղաղ, որևիցե լուրջ դիպված չարձանագրվեց: Սա կարո՞ղ ենք համարել ֆենոմեն:

Աշոտ Բլեյան — Մեր հայաստանյան տրադիցիայում բայց դա կա 1988-ից, չէ՞: Որովհետրև ես շարժման մասնակից եմ. 1988-ի Արցախյան շարժման երեսուներորդ տարին է, որ շատ վատ է նշվում, շա՜տ… մոռացության են մատնել, կամ յուրացրել փաստորեն, չէ՞: Օրինակ, ինքս որևէ ձևով դրան չեմ մասնակցել, հնարավորություն էլ չեմ ունեցել, չի էլ մտածվել այդպիսի հնարավորության մասին, այսինքն՝ մի ամբողջ սերունդ իր երեսուն տարեկան շարժումը իմի բերելու, գովաբանելու էդ հնարավորությունից զրկված էր, և պիտի արդեն այս անհնազանդության, հակաբռնի էս քաղաքացիական գործողությունը, շրջանը դիտել որպես բացթողման լուծում, պատասխան: Ես եմ գոնե այդպես մտածում։ Լավ է, որ պարմանիները, շրջանավարտները, մեր սովորողները, մեր կրտսերները, էդպես ասենք, չէ՞ մի սերունդ է արդեն, էդ բանը շատ լավ նկատեցին և շատ արագ լուծեցին էդ հարցը: Ես, օրինակ, դրանից ինձ լավ եմ զգում, բայց 1988-ին էլ այդ ամենաբարդ, ամենահախուռն, խորհրդային անգամ զորքերի, մյուսի…. առանձին միջադեպեր ես չեմ ասում, որովհետև դրանք առանձին գնահատականի հարց են, ինքը՝ էդ մթնոլորտը չկար, և հակաբռնություն էր: Ուզում եմ ասել, էդ տրադիցիան էդպիսին կար 1988-ին, և Նիկոլը՝ որպես էդ շարժումով անցած, ինչքան էլ երիտասարդ է՝ 43 տարեկան, բայց կյանքի էն գիտակից մասը, որ Երևանում է անցկացրել՝ քաղաքական թոհուբոհի մեջ, ինքը հաստատ նաև սեփական կենսափորձով էդ ամենինչը վերլուծել էր, այսինքն՝ մինչև վերջ, ու մեթոդի ընտրություն էր կատարվել. մեթոդի, որովհետև ամենակարևորը մեթոդն է՝ «ինչպես» ես անում, և «ինչպեսի» վրա էդ շեշտադրումը շատ լարված էր։ Եվ, ի վերջո, Նիկոլի շարժումն էր, խումբն էր, Նիկոլին ընտրած երիտասարդներ են, նրանք շատ արագ կարողացան, ոչ միայն էդ հարցում, բոլոր հարցերում կարողացան շատ մոբիլ գալ համաձայնության և ցուց տալ, որ էս նոր շարժումը, երիտասարդները մեր, պարմանիները մեզ գերազանցում են նաև էդ ազնվությամբ, շատ կարևոր է, չէ՞, շիտակությամբ, ուղղամտությամբ՝ խիզախությամբ, որովհետև դրանք բոլորը, որ գումարես, դառնում է խիզախություն, չվախենալու, չնահանջելու որևէ ձևով, չկաշառվելու, հրապարակային գործելու կամք. սրանք՝ ես էս ամբողջն եմ միասին ուզում նշել, որովհետև, որ առանձին վերցնես, չի հասկացվի:

— Այսինքն՝ սա արժեհամակարգային ընտրություն էր:

Աշոտ Բլեյան — Այո՛, և ընդհանրապես, ես կուզեմ, որ էս ամբողջ ընթացքը, սրանից հետո այլ կերպ չեմ էլ պատկերացնում, իհարկե, լինի քաղաքացիական անհնազանդության շրջան: Այսինքն՝ համերաշխությամբ պարտադիր, որովհետև դժվար է պատկերացնել, որ խնդիրներ կան, բարդ են ամբողջ հասարակության առաջ ծառացած են, ապրող երեք սերնդով պետք է փորձեն իրար հետ լուծել էդ խնդիրները:

Ուզում եմ ասել, որ համերաշխությունը շատ կարևոր է, բայց նաև կարևոր է նաև անհնազանդությունը՝ անհատի անհնազանդությունը ստրկությանը, կեղծիքին, մյուսին, նոր ձևավորվող իշխանությանը, որովհետև այլ կերպ կստացվի անցած երեսուն տարվա պատմության նման, էդքան թանկ գնով, էդքան գյոզալ, ես ասում եմ «գյոզալ» ձեռքբերումը, ինչքան աննկատ, հանկարծ հերթական հպատակությամբ…., իսկ էդ հպատակության տակ վախն է, կեղծիքն է, առևտուրն է, ընդ որում ընկերոջ հաշվին, ընկերոջից գաղտնի, անազնվությունն է, բոլորը միասին, համաձայնեք, էդպես ասում են, ինքը «բիրիքով» ուղղակի կհանձնի, որը չի կարելի:

Սերոբ Խաչատրյան — Այն, ինչ տեղի ունեցավ այս օրերին Հայաստանում, իսկապես կմնա ոչ միայն Հայաստանի պատմության մեջ, այլև, վստահ եմ, համաշխարհային պատմության, ինչպես նաև քաղաքագիտական մտքի մեջ, առաջիկայում բազմաթիվ համալսարանների քաղաքագիտության պատմության դասընթացներում այս զարգացումները հաստատ քննարկվելու են, և շատ ուրախ եմ, որ այս պրոցեսը մի կարևոր բան հաստատեց՝ որ «խոնարհությունը», այսինքն՝ այն ոճը, որով գործում էր Նիկոլ Փաշինյանը, չէ՞, ներողություն խնդրելով քաղաքացիներից, այս տասնհինգ-քսան օրերի ընթացքում այնքան «ներողություն եմ խնդրում» արտահայտությունը, ինչքան ասել է Նիկոլ Փաշինյանը, ես, Հայաստանի պաշտոնյաներից, եթե միասին գումարենք, էդքան չէի լսել «ներողություն եմ խնդրում» արտահայտությունը:

Աշոտ Բլեյան — Սերոբ ջան, կներես, ընդ որում՝ խորքից եկող էր, կտակարանային խոնարհություն էր, բառը շատ ճիշտ ես ընտրել:

Սերոբ Խաչատրյան — Ինքը ասում է՝ ներողություն եմ խնդրում, որ ճանապարհ եմ փակել, հասկանում եմ, որ աշխատանքից ուշանում եք, բայց ես շատ ավելի կարևոր բանի համար, ձեզ համար եմ պայքարում, քան կարճ էդ նպատակներն են:

Մյուս բանը, որ պարոն Բլեյանը շատ դիպուկ նշեց, դա այն է, որ շարժումը շատ անկեղծ էր , այսինքն՝ մարդը ինչ-որ անում էր, հավատալով էր անում, ոչ թե ինչ-որ խաղում էր՝ որ էկեք սենց անենք, հետո կթռնենք, կկեղծենք, մարդը համոզմունքով էր: Ես նայում էի Նիկոլի հարցազրույցները՝ մեկ-երկու ամիս առաջ տված։ Ինքը շատ համոզված էր խոսում, էդ շատ հետաքրքիր ցուցանիշ է։ Ինչ-որ մի բան որպեսզի իրականություն դառնա, դու պետք է անկեղծ լինես, հավատաս, ոչ թե, ասենք, կասկածներ ունենաս, կամ ինչ-որ գործարքների պատրաստ լինես: Էս իմաստով երևի պետք է շատ գովեստի խոսքեր ասենք մեր երիտասարդներին, որովհետև իսկապես ճիշտ եք ասում, երիտասարդները տաքարյուն են, նրանք պատրաստ են նաև ծայրահեղ քայլերի, բայց այստեղ մենք տեսանք ինքնակազմակերպման ֆանտաստիկ բարձր մակարդակ: Հիմա, ես կարծում եմ, մենք մի քիչ տաք ենք, բայց այն, ինչ տեղի ունեցավ Հայաստանում Նիկոլի առաջնորդությամբ, ֆանտաստիկայի ժանրից էր. հարյուր հազարավոր մարդիկ, մեծ մասը՝ երիտասարդներ, ու այսքա՜ն խաղաղ, այսքան համերաշխ, իհարկե, շատ մեծ դեր կատարեց ինտերնետը, որովհետև սադրիչների փորձեր եղան, ինչ-որ բաներ ջարդելու, փշրելու, բայց երիտասարդները, ինտերնետը օգտագործելով, շուտ արձագանքում էին, և նաև որոշ լրատվամիջոցները՝ «Ազատությունը», «Ֆակտորը», «Սիվիլնեթը», «Ա1+-ը» բավական, էսպես, արձագանքում էին, և ստեղծվեց մի միջավայր, որ Նիկոլը և իր թիմակիցները կարողացան ապացուցել, որ բռնությունը բերում է հակառակ ռեակցիա։

Եվ նաև ինձ շատ դուր է գալիս էս պրոցեսում այն, որ Նիկոլը առջևից միշտ ինքն է գնում. նույն Բաղրամյանի միջադեպը, որ տեղի ունեցավ, ինքը առաջին շարքում էր:

Աշոտ Բլեյան — ….կամ իր առևանգումը:

Սերոբ Խաչատրյան — Եվ էդ էլ շատ հետաքրքիր էր, որովհետև երիտասարդությունը մեր կարոտ էր իսկապես անկեղծ առաջնորդների, ոչ թե մարդ, որ խոսում է և մեկ ուրիշ բան է անում, այլ մարդ, որ ասում է և իր ասածը անում է:

Աշոտ Բլեյան — Սերոբ ջան, որ ասացիր՝ անկեղծ առաջնորդների, շատ կարևոր էր, որ շարժման էս երեսուն տարվա ընթացքում մեզ հայտնի դեմքեր, գործիչներ, որոնք փողոցում են եղել և մնում են փողոցում, այսինքն՝ պայքարող մարդիկ են, առանց անուններ տալու եմ ասում, կուսակցական գործիչներ, հանրային և այլ, իրենք շատ արագ նկատեցին պարմանիներին, էս հեղափոխական, նոր շարժումը, մարդկանց, որ հրապարակը նրանցն է, և իրենք այդքան հայրական մոտեցում ունեցան, ինչքան հեշտ քաշվեցին, տեղը զիջեցին: Դժվար էր իրենց համար, մանավանդ իրենք՝ մինչև Նիկոլի քաղաք մտնելը շատերը ամբիոնին էին թատերական՝ Ազատության հրապարակի, ճիշտ եմ ասում, չէ՞, կային տեքստեր, հայտարարություններ և այլն, բայց ինչքա՜ն մեծավարի, արժանապատիվ հետ կանգնեցին, հասկացան, որ պատանիները հայտ են ներկացրել, հա՞, իրենց նոր առաջնորդի ղեկավարությամբ, որին փողոցով են ընտրել, և իրենք նոր մեթոդ, նոր կազմակերպում են առաջարկում։ Եվ տեսաք՝ իրենք չնկատվեցին: Նույնը ես՝ փողոցում եմ, բայց, միևնույն է, ես հասկացա՝ էս ուրիշ բան է,  էս իմ շրջանավարտների, իմ տղաների, աշակերտների՝ իրենց բանն է:

Հիմա մենք երևի ավելի շատ պիտի խոսենք այս փուլում նորից մեծահասկների դերի մասին, որովհետև մտնում ենք ամենակարևոր, ամենավճռական գործողությունների շրջանը, և ես շատ կուզեմ, որ մեծերը արագ գնահատեն իրենց անելիքը հենց հիմա, էս շրջանում։ Որովհետև և իրենք ունեն համեստ գործ, որ պիտի հենց իրենք անեն, կանգնեն էն տեղերում, որտեղ պետք է կանգնեն, ապահովեն և քանակը, ապահովեն և՛ ուշադրությունը, և՛ վերաբերմունքը, էդ մյուս բաները… Եվ մյուս կողմից, հանկարծ որևէ պատճառաբանությամբ, չգիտեմ՝ նեղանալու, հավակնոտ երևալու, ինչ-որ բաներ իրեն վերագրելու, սկսելու դասեր կարդալ… էս բոլորը պետք է մղվեն երկրորդ պլան, բոլորը պետք է աշխատեն երիտասարդների օգտին, ես նկատի ունեմ՝ շարժման. ձեր շարժումն է, կեցցեք, որովհետև դուք սրանով շատ կարևոր բան արեցիք մեզ համար:

— Պարո՛ն Բլեյան, դուք նշեցիք, որ «ձեր շարժում» ասվածը նաև գործնականում արտահայտվեց, եթե մինչ այդ հանրահավաքային պայքարում, որ մղվում էր ընդդիմության կողմից, քաղաքացիների մասնակցությունը սահմանափակվում էր բացառապես հրապարակում կանգնելով, ծափահարելով ու կոչեր անելով, մեկ-մեկ էլ երթերին մասնակցելով: Այս դեպքում, կարծես թե, ամբողջ ազգը և մասնավորապես երիտասարդությունը, մասնակցում էր գործողությունների՝ իր տան մոտի փողոցը փակելով, ինքը նպաստում էր իշխանափոխությանը, կա՞ այդ գործոնը, կարևո՞ր է այս պարագայում:

Սերոբ Խաչատրյան — Մի բան ասեմ, պարոն Բլեյանը հաստատ համակարծիք կլինի, որովհետև սա կրթական տարրեր ունի: Նիկոլ Փաշինյանը քաղաքական պրոցեսները տարավ կրթական նոր ձևերով: Այսինքն՝ տեսեք. եկեք հիշենք՝ նախկինում ինչ էր արվում: Նախկինում հավաքում էին մարդկանց օպերայի հրապարակում, ճառեր էին հնչում՝ վաղը վերցնում ենք, մի շաբաթից վերցնում ենք, երթ էր լինում, ու՝ վերջ: Ես դա կանվանեմ ուսուցման ավանդական մեթոդ, երբ որ ուսուցիչը կամ դասախոսը 45 րոպե դասախոսություն է կարդում, լսարանը անշարժ նստած է:

Աշոտ Բլեյան — … անշարժ ուսուցում:

Սերոբ Խաչատրյան — Եթե Նիկոլը վարվեր այս մեթոդաբանությամբ, շարժումը անմիջապես կցրվեր: Նիկոլը կրթական նոր մոտեցում կիրառեց, որ մենք կոչում ենք ինտերկատիվ, պրոեկտային, նախագծային մեթոդ:

Աշոտ Բլեյան — Ես դրան անվանում եմ ճամփորդությամբ ուսուցում:

Սերոբ Խաչատրյան — Երբ դու կարճ դասախոսություն ես կարդում և հետո ասում ես՝ դասախորությունը պրծավ, հիմա մենք գնում ենք կիրառելու, մեր սովորածը գնում ենք կիրառելու: Եվ կարծում եմ, որ հենց սա մոբիլիզացրեց երիտասարդությանը, որովհետև երիտասարդությունը չի սիրում նստել ու լսել բեմից կամ հարթակից հնչող ճառեր. բոլորը հոգնել են այդ երկարաշունչ ճառերից: Նիկոլը մղեց մարդկանց գործողությունների՝ այդ ճառային մասը հնարավորինս փոքրացնելով: Այստեղ երիտասարդության ցանկությունները, գործելաոճը համընկավ Նիկոլի մոտեցումների հետ:

Քայլելու մասով էլ, ես ասեմ. քայլելը, գիտնականների կողմից ապացուցված է, թերևս միակ անվիճելի առողջարար բանն է։ Ոչ միայն ֆիզիկական առողջության, այլ մտածելու համար: Բազմաթիվ գրքեր կան, որոնք ասում են՝ քայլող մարդը հաղթում է, քայլող մարդը միշտ հաղթում է նստած մարդուն։ Եվ կարծում եմ, որ էս հետաքրքիր քայլերը, շատ հաճախ Նիկոլը իրավիճակում հմտացած կողմնորոշվում է, և էդ ոչ միայն իր բնատուր ունակությունների արդյունք է, այլ նաև քայլելու: Գրքեր կան, որտեղ ասվում է՝ շատ հանճարեղ մարդիկ քայլել են երկու ժամ, օրական չորս ժամ, հինգ ժամ քայլել են:

Աշոտ Բլեյան — Սերոբ ջան, ես ինքս էլ անընդհատ քայլքի մեջ եմ, հեծանվի վրա եմ, ինձ ծանոթ է, և իրոք, ես հեղինակային մանկավարժության մեջ հետևողական մտցնում եմ էդ քայլքով, ճամփորդությամբ ուսուցումը: Գիտեք, դա սրում է միտքը, որովհետև երբ դու ճամփորդ ես, միտքդ սուր է, դու տեսնում ես բաներ, որոնք չէիր տեսնում. ոչ միայն դու արձանագրում ես, այլև գտնում ես լուծումներ փոխելու, շարժվելու, անընդհատ քո դիրքն է փոխվում, դու էդ երևույթին կարող ես մի քանի կողմերից նայել և այլն:

Այսինքն՝ շատ կարևոր է, որ մանկավարժությունը այս ստատիկ վիճակը հաղթահարի և հասարակության մեջ: Ես անընդհատ բան ունեմ անելու հետոյի, որովհետև սա միջոցառում չէր, որ ավարտվեց: Մենք հիմա խոսենք որպես հաղթանակած կամ դամբանական մեկ է, որովհետև մենք հրաշալի հասկանում ենք, որ մի երկար ճամփա պիտի գնանք, և էդ ճամփան պիտի անցնեն չհոգնած մարդիկ: Ընդ որում՝ հոգնած-չհոգնած՝ ոչ թե տարիքի բերումով, որովհետև ոչ մի բան չկա, դու էնքան ես վաստակել, որ մառազմը ծերունական… կամ եկել էր վայելելու… չէր տրված էդ վայելքը նախկին իշխանության կողմից, այ, հիմա կգա նոր իշխանությունը, և քեզ կտա էդ վայելքը, օրինակ՝ կարող է, չէ՞՝ էս մտածումը լինի: Չէ՛, վայելքը ստեղծագործությունն է, ստեղծումն է, փոխելն է, սա շատ կարևոր բան է և պետք է արվի էս դինամիկ, անընդհատ, արագության, մյուս բաների, ամբողջ էս շարժման հակաբռնության մեթոդաբանության մեջ, բոլոր ձևերը գտնված են, և էն ճանապարհը, որ մենք անցնելու ենք՝ Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետության արձանագրում, ժամանակավոր կառավարություն, որպես նոր ընտրությունների կազմակերպման երաշխավոր ու պատասխանատու, նոր ընտրված Ազգային ժողով, իր նոր կառավարությունով, ես նկատի ունեմ և դրա հետ կապված ամբողջ համակարգային փոփոխություններ: Նախկին գործիքներով դա անել չի լինի, և շատ արագ, ամենամեծ դասը գուցե դա էր, որ ովքեր մասնակցելու են դրան, իսկ շատ լավ կլինի, որ յուրաքանչյուրը մասնակցի՝ առանց տարիքային սահմանափակման, նրանք պետք է արագ այս գործիքակազմը վերցնեն: Հակառակ դեպքում՝ էլի մեծ խզում կառաջանա, և էն խնդիրները, որոնք հայտնի են մի տեսակ, էդ խնդիրները էլի կմնան անտեր:

— Այսինքն՝ գործընթացը պետք է շարունակվի՞, անկախ որևէ ելքից:

Աշոտ Բլեյան — Այո:

Սերոբ Խաչատրյան — Մենք բոլորս պայքարում ենք ոչ թե փոխատեղման համար, այսիքն՝ ես պայքարում եմ, ոչ թե նրա համար, որ մի իշխանության տեղը մի ուրիշ մարդ գա, կամ՝ մի դեմքի տեղը մի ուրիշ դեմք, ես ինքս պայքարում եմ որակական փոփոխության համար: Այսինքն՝ եթե մենք պետք է ունենանք նոր իշխանություն, որը պետք է էլի շարունակի հին գործելակերպը դրսևորել, էս պայքարը բնականաբար կարժեզրկվի: Լավը այն կլինի, որ արդեն մարդիկ վստահություն ունենան։ Էս պրոցեսների մեջ ինձ համար շատ կարևոր է այն հանգամանքը, որ ով էլ լինի իշխանություն, որոշակի վախ ունենա հասարակությունից: Մենք Սահմանադրության մեջ ունենք էդ կետը, որը միշտ հեգնում էինք՝ Իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին, միշտ հեգնում էինք, որ նման բան գրված է, բայց ե՞րբ եք տեսել նման բան: Էս օրերը ցույց տվեցին, որ Սահմանադրության մեջ գրված կետը կարող է իրականություն դառնալ և ըստ էության դարձել է այսօր:

Աշոտ Բլեյան — Սերոբ ջան, էլի կարող է հասկանալի չլինել՝ «Իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին», ես ասում եմ՝ ցույց տվեք: Հիմա, որ ուզենանք ցույց տալ՝ էդ Հանրապետության հրապարակն է՝ իր փողոցով, իր բաց, ուղիղ եթերով, այդ թվում՝ մենք մի երակ ենք էդ ամեն ինչի, բոլորը՝ պատանիները՝ իրենց ֆեյսբուքներով, իրենց ուղիղ միացումներով, բոլորը մի ցանց է: Հիմա սա է այսօր Հայաստանում, էդպես ասենք, իշխանությունը, Հայաստանի ինքնիշխանությունը, հիմա սա ընդունվո՞ւմ է բոլորի կողմից, և սա է պետք ցույց տալ: Ես որ ասում եմ՝ մեթոդաբանությունը… Տեսեք, իսկ Ազգային ժողովը սա ընդունո՞ւմ է: Ես չեմ հասկանում, օրինակ, ինչ է նշանակում՝ Ազգային ժողովում քվեարկություն, չեմ ընկալում: Նույն 1988-ին քվեարկություն, կամ որոշումներ կայացվել է Գերագույն խորհրդի կողմից, ես էլ եղել եմ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր: Դու հրապարակում էիր, և շատ նորմալ է. Ազգային ժողովը շենքը չէ, Ազգային ժողովը ժողովրդի ներկայացուցիչներն են։ Ես սա ինչի՞ համար եմ ասում, ես սա հետոյի համար էլ եմ ասում: Օրինակ՝ տեսեք ի՞նչ է ստացվել. Նիկոլը չի վախենում, ասում ենք, ոչ բռնի շարժում է։ Եվ իրոք, դա էդպես է, ոչ ոք չի վախենում: Ջահել աղջիկները գիշերը երբ են գնում, երբ են գալիս, տնեցիք խրախուսում են, ամբողջը նորմալ է, ու որևէ մեկը չի կարող ցույց տալ ուրիշ սբան, և մեկ էլ հանկարծ Ազգային ժողովում ներկայացված, ասենք, Հանրապետական կուսակցության պատգամավորը վախենո՞ւմ է, ինչի՞ց է վախենում, ինչի՞ են իրենք փակ նիստեր անցկացնում, ումի՞ց են վախենում, ի՞նչն է խանգարում, որ իրենք իրենց նիստերը բաց անեն, հավաքվեն մեկ ուրիշ հրապարակում, նստեն և կանչեն իրենց ընտրողներին: Շատ լավ, ես չեմ քո ընտրողը, բայց դու ունե՞ս ընտրող, Հանրապետակա՛ն կուսակցություն, ենթադրենք, որ ունես, դե ցույց տուր, դու ստեղծիր քո ամբիոնը, քո հարթակը, քո հրապարակը, ցանց ստեղծիր, եղիր ընդդիմություն, որովհետև շատ կարևոր է էդ բանը: Անընդհատ պետք է իշխանություն լինես, փակ դռների հետևում որոշումներ կայացնե՞ս, մարդկանց կանգնեցնես փաստի առա՞ջ, մարդկանց անհանգստություն պատճառես և ա՞յլն:

Եվ 1988-ին դա հրաշալի ևճիշտ օգտագործվում էր՝ պատգամավորին տնից դուրս հանելով:

— Շատ է խոսվում, այդ մասին: Այսօր Ազգային ժողովը չի արտահայտում ժողովրդի կամքը, կարո՞ղ ենք ասել էդպես:

Աշոտ Բլեյան — Էկեք ստուգենք՝ էդ առումով արտահայտում է, թե՞ չէ, որովհետև ինչ-որ մի շրջան չի արտահայտել: Ես ասում եմ՝ հիմա՛, ինչպե՞ս՝ շատ պարզ: Նախ ճանաչենք մեր պատգամավորներին, իսկ մենք ճանաչո՞ւմ ենք, որտե՞ղ են նրանք ապրում, հասցեով, չէ՞ որ նրանք մեր մեջ են ապրում, իսկ ի՞նչ վատ բան կա, որ հավաքվում է ընտրողների մի խումբ, ցուցակը ունի, հանում է, հասցեով գնում է՝ «Բարև ձեզ, համեցեք հրապարակ, իսկ ի՞նչի չես գալիս, բարձրանում հրապարակ, արի, 100 տոկոս երաշխավորված է, համենայնդեպս, կա առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը, որ կարող է երաշխավորել, յուրաքանչյուրիս կյանքը այդ առումով երաշխավորված է, անվտանգ է։ Արի, բարձրացիր, ուզում ես՝ Կարեն Կարապետյան եղիր, կամ խմբակցության ղեկավար եղիր, ցանկացածը»։ Ոչ միայն՝ կարող ես, այլև պետք է դա կազմակերպվի էս փուլում, էսօր, վաղը, մյուս օրը: Ես վստահ եմ, որ ընտրողները, անկախ նրանից, թե ում են ընտրել, ոնց են ընտրել, իրենք պետք է սկսեն պատգամավորներին ուղեկցել: Ես կատեգորիկ դեմ եմ քվերակելուն… Կարող է՝ զուտ իրավական առումով, պրոցես է, եկանք համաձայնության, գնացիր, սեղմեցիր, հեռուստացույցով էլ ցույց տվեցիր: Մնացածը՝ ինչ անհանգստության բան կա. դու եկար, բարձրացար, քո կարծիքը հայտնեցիր, հիմնավորեցիր։ Ո՞նց դու կարող ես՝ քո կարծիքը, տեսակետը ընտրողների առաջ չհայտնես: Ասում է՝ ես իմ կարծիքը կհայտնեմ քվեարկության ժամանակ: Ա՛յ քեզ բան. էս ո՞ւր հասանք: Այսինքն՝ էլի երկու կյանք. էստեղ հրապարակն է, տրիբուն է՝ հարյուր հազարավոր մարդկանցով, իսկ մյուս տեղում մնացել է էդ ամե՞նը, սա թույլ տալ չի կարելի: Ես վստահ եմ, որ երիտասարդությունը սա գիտակցում է և առաջիկա օրերին ուղղակի կստիպի:

— Պրն. Բլեյան իսկ ի՞նչպես էին պատգամավորներին հանում 1988-ին:

Աշոտ Բլեյան — Հենց էդպես։ Գնում էին, հավաքվում էին շենքի մոտ, կանչում էին, ուղեկցում էին, միանում էին:

— Ոչ բռնի տարբերակով:

Աշոտ Բլեյան –Գիտե՞ք՝ ինչ կա, կարող են առանձին դեպքեր էլ լինել, ինչո՞ւ, Նիկոլի հետ բռնություն չեղա՞վ, չառևանգեցի՞ն: Ի՞նչ է եղել, դա էլ կարող է լինել, ես որևէ ձևով չեմ արդարացնում, բայց դրա առաջ չնահանջեց Նիկոլը, Նիկոլը մատի փաթաթան չսարքեց… Ձեռքի փաթաթան ունի, բայց ոչ էդ… Ինքը իր վիրավորությունը ունի, բայց ինքը դրա մասին չի խոսում, իսկ եթե խոսում է, ապա հումորով և ճիշտ է անում: Դու քաղաքական գործիչ ես, դա էլ է հնարավոր, դու պետք է կենտրոնանաս քո գործողությունների վրա, որովհետև դու պետք է պաշտպանես, որովհետև դու գալիս ես որպես իշխանություն, որպես նոր վարչապետ՝ փողոցի առաջ քաշած, դու գալիս ես հասարակական անվտանգությունը ապահովելու համար, և էդ ճանապարհին պետք եղավ՝ կգնաս էդ միջոցով: Նույնը վերաբերում է նաև Ազգային ժողովին։ Թե չէ մի էնպիսի տպավորությունն է, որ էս ոստիկակական համակարգը ստեղծել ենք իշխանավորին պաշտպանելու համար: Ա՜յ, քեզ բան, դե, դրա համար էլ արդարցվում է ոստիկաններին հազարներով շարելը, դիմակնրով, մյուսը…. Էդ ամբողջը հասարակական անվտանգությունը պահպանելու համար է չէ՞, և յուրաքանչյուր պաշտոնյա նախ և առաջ պետք է իր միջոցով, իրեն վտանգելու ճանապարհով հասարակական անվտանգությունը պահպանի: Ինքը պետք է դուրս գա, գիտես, միտինգի օրը. գնա՛, ներկայացի՛ր, կարող է սուլեն էլ, ամեն ինչ էլ հնարավոր է, բայց բոլորը հաղթահարելի է էդ հանրային համաձայնության մեթոդի մեջ, որովհետև նա գործել է բացառապես բոլորի համար և էստեղ ոչ նեղացած մարդ կարող է լինել մտավորականի կարգավիճակով, աստղի, մյուսի և այլն:

Հանրապետության հրապարակը ինքը ավազան է, ինքը մաքրելու, լվանալու, պարզելու գործառույթ ունի. առաջ Ազատության հրապարկն էր, հիմա Հանրապետության հրապարակն է, Գյումրիում կա հրապարակ, ես դրանց բոլորին հրապարակ եմ ասում, որպես ցանցային: Առաջիկա երկու, երեք օրերում այս բանը պիտի տեսնենք, մենք մայիսի մեկ այնքան վստահ պիտի գնանք, ամեն օր քայլելով, ամեն օր ձեռք բերելով: Մնացած բոլոր հարցերը լուծվելու են արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում, երբ ժողովուրդը կստանձնի պատասխանատվությունը իր վարչապետի միջոցով, ժամանակավոր, որպես կառավարություն, երբ բոլորը ժամանակավոր կառավարության համակարգմամբ կլծվեն ընտրական համակարգի վերականգնմանը, որը շատ կարևոր է, և դու որպես կուսակցական, կարող ես պայքարել քո կուսակցության միջոցով, ունենաս քո տեղը, դերը, այլն և այլն:

Պրն. Խաչատրյան փորձենք ամփոփել հասկանալու համար, թե  ուր են տանում այս գործընթացները: Նշվում է, որ երկար շարունակելը  դժվար է, հնարավոր չէ, նամանավանդ ապրիլի  13-ից հետո, ասում էին 4 օր դիմանալ մինչև ընտրությունները՝ ապրիլի 17-ը, բայց փաստը ցույց տվեց, որ  Նիկոլին ձերբակալելուց հետո էլ, մտածեցին վերջ, կմարի, բայց դա էլ մի քանի  րոպե տևեց: Տեսանք որ ձնագնդիի էֆեկտ է տալիս էդ ամեն ինչը: Սա կուտակված բողոքի էներգիայի դուրս հորդելու նման մի բա՞ն էր, թե հասարակական տրամադրությունները այլևս փոխված են այն ձևով, ինչ ձևով ներկայացրեց պարոն Բլեյանը, այսինքն նոր սերունդը մտածում է այլ կատեգորիաներով, այլ արժեհամակարգով:

Սերոբ Խաչատրյան — Միանշանակ վերջինը: Այն, ինչ տեղի ունեցավ վերջին օրերին, դա այսպես կոչված իշխանության գործելակերպի, երիտասարդության, մտածելակերպի, գործելակերպի անհամապատասխանությունն էր: Սկզբում փորձ արվեց վախ ներակել երիտասարդների մեջ, բայց սխալը այն էր, որ սա խորհրդային երիտասարդությունը չէ, և այստեղ, եթե դու կպնում ես մի երիտասարդի իրա հետևից տասը հոգի գալիս է: Այսինքն՝ սա այն սերունդն է, որ եթե ուզում ես մեկին կպնել ոչ թե մյուսները վախենում փախնում են, այլ մյուսները միանում են էդ տուժածին:  Գիտեք ոնց, որովհետև  երիտասարդների մոտ Հայաստանի այս տարիների ընթացքում ձևավորվել է արդարության ծարավ, էնքան անարդար է մեր հասարակությունը, սկսած էդ ուսխորհուրդների անարդար քաղաքականությունից, որ երիտասարդների ճնշող մեծամասնության մոտ կա ձգտում արդար հասարակության, յուրաքանչյուր բռնություն ուսանողներին ավելի է միախմբում, երիտասարդներին ավելի ա միախմբում ու իմ կարծիքով լավ բաներից մեկը էս շարժման դա էր, որ հին գործելակերպը, մտածելակերպը այլևս ժամկետանց են և երիտասարդությունը ապացուցեց, ոչ թե ինքը մանիպուլյացիոն մեթոդներով  է փողոց դուրս եկել, այլ ինքը անկեղծ է:

Աշոտ Բլեյան — Ես մի բան եմ ուզում շեշտել, եկեք համաձայնենք, որ երիտասարդները իրենք ոչ միայն իրենց արժանապատվությունը պահեցին, այլ նաև մեր արժանապատվությունը վերականգնեցին: Անզորության, չգիտեմ ինչի, բայց երեսուն տարվա տրորված էդ բանը կար և ընտանիքում, դա իրենք տեսել են, և՛ իրենց ծնողների սոցիալական վիճակը նկատի ունեմ, և՛ էդ ընտանեկան խոսակցությունները, էդ քվեարակության, ընտրությունների, և լավ է, որ գիտես՝ քո երեխան կարող է կանգնել քո արժանապատվությանը։ Իրենք հրապարակային տեսան, որ ծնողները չեն կարողացել, դե, չեն կարողացել: Հիմա վերականգնված արժանապատվությամբ մեծերը պետք է գործեն:

Պարոն Խաչատրյան, բայց որևէ մեկը չէր սպասում չէ՞: Հասարակության մասին ինչ ասես ասում էին 2017 թ., որ էստեղ հասարակություն չկա, 10 000 դրամով ծախվեց և այլն, հանկարծ մի քանի ամիս հետո նման բան:

Սերոբ Խաչատրյան — Նախ շարունակեմ պարոն Բլեյանի ասածը: Տեսեք՝ շատ հաճախ քննադատում  են դեռահասներին, ուսանողներին, ասում են՝ գնացեք  գիրք կարդացեք, այ, պիտի համալսարանում լավ սովորեք, այլ ոչ թե ցույցերի գնաք,  այդպիսի մեկնաբանություններ կան:

Իրականում նոր սերունդը, ներառյալ դեռահասները, էսպես ակտիվ են, որովհետև, պարոն Բլեյանը ճիշտ է ասում, ընտանիքներում այս երեխաները խոսակցություններ են լսել, բայց նաև տեսել են, որ նույն ծնողը այ էդ տեսակ  բաներ ա խոսում, 10000 դրամով ընտրություն է կատարել, կամ որովհետև քավորը խնդրել է, որ ընտրի Հանրապետականին: Երեխաները հրապարակ դուրս բերեցին իրենց ծնողների տրորված արժանապատվությունը, այսինքն՝ էս իմաստով էն մարդիկ, ովքեր դեռահասներին ասում են՝ ամոթ է, գնացեք գիրք կարդացեք, ճաշ կերեք և այլն, մի քիչ չեն պատկերացնում, թե ինչ է տեղի ունեցել՝ երեխաների մեջ արդարության պոռթկում է տեղի ունեցել, և իսկապես դա ավագ դպրոցներում արտահայտվեց, նույնիսկ ես կասեի հիմնական դպրոցներում՝ 8-9-րդ դասարանցիների մոտ: Այսինքն՝ շատ կարևոր է, որ մարդկանց դատապարտում ենք, մեղադրում ենք նույն դեռահասներին, երիտասարդներին պետք է հասկանալ՝ ի՞նչի են այս մարդիկ այդպիսի քայլ անում, 16-17 տարեկանի ինչին է պետք դուրս գալ ինչ-որ բանի համար պայքարել:

Աշոտ Բլեյան — Այն հարցին, որ ասում եք սպասո՞ւմ էիք, անեմ երկու դիտարկում. մեկը՝ ընդհանուր,  մյուսը՝ մասնավոր:

Իհարկե սպասում էինք, որովհետև չէր կարող չլինել, էս ձևով կլիներ, ոնց կլիներ …..: Հիմա ես իմ օրագրում անդրադառնում եմ, երեք տարվա օրագիր է, չէ՞, էս ընթացքում տարբեր քաղաքացիական շարժումների փողոցներում, Էլեկտրիկ Երևան, բնապահպանական, նույն 2016-ի շարժումը…. Էս ամեն ինչի մեջ թրծվեց դա, համաձայն եք չէ, էնպես չի, որ երկնքից ընկավ: Իհարկե կուտակվեց, ակումուլյացիային ենթարկվեց համաձայն եմ և էս բանը եղավ: Վերլուծության բան է, պետք է էս բաները արագ արվեն: Նորից եմ կրկնում՝ երկար ճանապարհ ենք գնում, և էս ամբողջը մեզ պետք է:

Իսկ երկրորդ՝ Նիկոլից մենք սպասում էինք, թե ոչ. ես Նիկոլին լավ եմ ճանաչում, ոչ միայն սպասում եմ, ասում եմ՝ Սերժ Սարգսյանից պրծաք, ժողովուրդ, Նիկոլից չեք պրծնի, որովհետև ինքը մի երկար ճանապարհ է ուզում ուղեկցի, տանի, և էնպես չէ, որ հեշտ է լինելու Նիկոլի հետ: Այն պահանջները, որ ինքը ներկայացնում է, ներկայացրել է ինքն իրեն՝ որպես մարդ, շատ խիստ, իր ընտանիքին՝ որ մտածելու է, ապրելու է միավարք. էս միավարք կենցաղը, ապրելակերպը ինքը հետևողական ցանկացած կարգավիճակում արդեն որպես Նիկոլ Փաշինյան պարտադրելու է: Էստեղ է, որ հասարակությանը օգնություն է դա՝ գնալու ինքնահաղթահարման ճանապարհով, որովհետև բոլորս միավարք ապրելու պարտադրանքը ունենք:

Սերոբ Խաչատրյան — Այս պահին բոլորիս մտահոգությունը այն է, որ այս իրավիճակից դուրս գանք պատվով, որովհետև բոլորիս մտահոգում է Հայաստանի ապագան, արդեն ինչ-որ իմաստով, Հայաստանի ինքնիշխանության ապագան, որովհետև երեկվա զարգացումները որոշակի կասկածներ բերեցին, սա է մտահոգությունը…

Աշոտ Բլեյան — Սերոբ ջան, և  էդ օգտագործում եմ  անկասկած ճանապարհը, անկասկած ընթացքը, անընդհատ գործողություն, ո՞րն է էս պահին, հիմա, քո գործողությունը, ընդ որում ինքնակազմակերպման, ինքնուրույնության վրա: Ընտրող, որևէ կարգավիճակում, ընտրողների խումբ. ես ուրիշ ճանապարհ չեմ տեսնում, քան 105 պատգամավորի իր տնից, իր ընտանիքով, խմբով գալը… Սա նշանակում է ճանաչել ինքնիշխանությունը ժողովրդի, որովհետև ժողովուրդը հիմա ուղիղ կառավարում է իրականացնում, որովհետև լիազոր ներկայացուցիչները՝ որևէ ձևով  Ազգային ժողովում հայտնված, անընդունակ եղան:

Սերոբ Խաչատրյան — Դե նրանք էլ են պայքարում, Ծաղկաձորում են անում, գիշերը տուն չեն գնում. Ազգային ժողովում են մնում..

Աշոտ Բլեյան — Ուրեմն թող ժողովուրդը ուղեկցի, ոչ թե դա լինի ամսի 1-ին շրջափակելու օրով: Էսօր տեքստ ունեմ իմ բլոգում, ֆեյսբուքյան էջում դրված է, ես ասում եմ՝ անհնարին է պատկերացնել, որ մրցակցային պայմանում կա ընտրություն, որովհետև ընտրություն կատարելը ժողովուրդը վերցրել է իր ձեռքը, ինքը իր լիազորներից վերցրել է, օտարել: Սերժ Սարգսյանի հրաժարականը դրա արձանագրումն էր:

Այսինքն մենք հիմա անմիջական դեմոկրատիայի՞ պայմաններում ենք ապրում:

Աշոտ Բլեյան — Դա փաստ է, եթե դա էդպես չէ, ապա ո՞րն է մեր ձեռքբորումը: Եվ Հայաստանի կայունության, մյուսի, գործողությունների, սուվերենության, միջազգային հարթակներում հեղինակությունը շարունակելու բարձրացնելու միակ անարատ բանը էդ հրապարակն է: Էդտեղ է համերաշխությունը, որը մեզ բոլորիս պետք է միավորի: Տարբեր ենք կուսակցական հայացքներով, շահերով, մյուսով, բայց հիմա պիտի գանք հրապարակ, և էն մարդիկ, ովքեր ունեն ստատուս, կարգավիճակ պատգամավորի, որոնք մայիսի 1-ին  զուտ իրավական առումով, ձևական, արարողակարգային մասը, ես էդպես եմ անվանում, պետք է պաշտպանեն, նրանք  նախ և առաջ պիտի գան հրապարակ: Առաջ ասում էին Ազգային ժողովի ճանապարհը, իշխանության ճանապարհը  անցնում է Մելիք-Ադամյանով, հիմա ես ասում եմ,  իշխանության որևէ ձևով, քաղաքական որևէ գործունեությամբ զբաղվելու ճանապարհն  անցնում է հրապարակով: Եվ դա մեղքերի քավություն է, ես քաղաքական մեղքերը նկատի ունեմ, մեղքերի քավություն է, նրանից հետո դու կարող ես գնաս արդեն հայտնի որոշումը կայացնես ու օգտվես Սահմանադրությունից, օրենքներից, դառնաս ընդիմություն Նիկոլին, մյուսին և զբաղվես քաղաքական գործունեությամբ հավակնելով նոր խորհրդարանում ուրեմն մանդատի Սա էնքան կարճ, էնքան տեսանելի ճանապարհ ա, և ժողովուրդը հրապարակի, ընտրողները որևէ կարգավիճակով պետք ա օգնեն մարդկանց, որովհետև իրենց համար դժվար ա, իրանք վախվորած են մտել են անկյունները մութ, պետք ա դուրս բերել մարդկան, ուղեկցեք իրենց հարգանով դեպի հրապարակ:

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=xwGmJkSmC34]